Mantelzorg
Mantelzorg is zorg voor een naaste die ongeneeslijk ziek is, en hulp of ondersteuning nodig heeft. Als je die zorg of ondersteuning geeft, ben jij mantelzorger. Ook als de zorg vanzelfsprekend voelt. Mantelzorg geef je vanwege de emotionele band die je met iemand hebt en is niet betaald.
Veel mensen willen tot aan het eind van hun leven thuis blijven wonen. In het begin gaat dat vaak makkelijk, maar als ze meer klachten krijgen, hebben ze ook meer hulp nodig. Dan springen de naasten vaak bij. Dat voelt vanzelfsprekend. De hulp en ondersteuning kunnen steeds zwaarder worden naarmate iemand langer ziek is. Zo kan het eerst gaan om klusjes zoals boodschappen doen, en later om het geven van medicijnen en het helpen met wassen en/of aankleden.
Mantelzorger worden?
Mensen vinden het logisch dat ze zorgen voor hun partner, hun ouder, hun kind of zelfs een vriend of buurman als die ziek wordt. Mantelzorg is iets van alle leeftijden – van kind tot volwassene. Vaak worden mensen mantelzorgers zonder dat ze daar een duidelijke keuze in hebben gemaakt. Het is zo vanzelfsprekend. Ze hebben niet op een dag gezegd: ‘Ik word mantelzorger.’ Het is iets dat vanuit een onvoorziene situatie ontstaat.
Mantelzorg heeft twee kanten
Mantelzorg heeft mooie kanten, maar kan ook heel zwaar zijn. Dat geldt voor de mantelzorger, maar ook voor degene die de zorg krijgt.
Als je mantelzorger bent van iemand in de palliatieve fase kost dat vaak veel tijd. Als je samen in één huis woont, weet je dat je op elk tijdstip geroepen kunt worden. Het kan voelen alsof je nooit rust hebt. In combinatie met werk, studie of school kan mantelzorg zwaar zijn.
Mantelzorg kan ook mentaal zwaar zijn. Je ziet een geliefde die ziek is, en je weet dat hij of zij steeds meer zorg nodig heeft. De onzekerheid over het ziekteverloop, maar ook de gesprekken die je samen voert, kunnen zwaar zijn. Er komen andere dilemma's bij kijken. Je relatie met diegene voor wie je zorgt veranderd ook door het zorgen en je kunt ook andere behoeften hebben in deze fase. Je hebt verdriet om het naderende afscheid, ook al is dat misschien nog ver weg.
En ook als je mantelzorg krijgt, kun je daar een dubbel gevoel bij hebben. Aan de ene kant is het fijn dat je geliefden voor je willen zorgen, maar je kunt je daar ook ongemakkelijk of zelfs schuldig over voelen.
Of je mantelzorg geeft of krijgt, je krijgt te maken met emotionele en moeilijke vragen. Vragen en onderwerpen waar je misschien nog nooit met die ander over gepraat hebt, maar die nu heel belangrijk zijn. De palliatieve fase kan een tijd zijn om over je diepste gevoelens te praten, en over wat je wilt met de tijd die nog voor je ligt.
Zorg ook goed voor jezelf
Om het zorgen voor je naaste vol te houden, is het heel belangrijk dat je goed voor jezelf zorgt. Mantelzorgers kunnen overbelast raken. Daarom hebben ze steun en hulp nodig. Maar niet iedereen krijgt die van familie en vrienden. Dan moet je erom vragen. Sommige mantelzorgers vinden dat moeilijk of hebben zelf niet goed door dat ze hulp nodig hebben. Maar het is echt belangrijk dat je ook aan jezelf denkt. Als jij uitgeput raakt, is dat voor niemand goed: niet voor jouzelf, maar ook niet voor degene voor wie je zorgt. Geef dus op tijd aan (bijvoorbeeld bij de specialist of verpleegkundige in het ziekenhuis, de huisarts of een maatschappelijk werker) dat je hulp nodig hebt, of dat de zorg te zwaar voor je wordt. Misschien is er extra (thuis)zorg nodig, of kun je vrijwilligers om hulp vragen.
Tips voor mantelzorgers
Op de website Mantelzorgbalans vind je oefeningen, informatie en ruimte om fijne herinneringen te bewaren. Met de oefeningen kun je bijvoorbeeld uitzoeken wat jouw grenzen zijn: wat wil en kan je wel doen, en wat niet? Durf je om hulp te vragen als dat nodig is? Onder het kopje informatie vind je allerlei antwoorden op vragen waar je mee zit of waar je misschien nog niet over na hebt gedacht. Wat moet je allemaal regelen, en hoe? Waar moet je zijn als er thuiszorg nodig is? Hoe kun je het gesprek met je werkgever aangaan? Is er iemand die de regeltaken van je kan overnemen? En als er (jonge) kinderen bij betrokken zijn, hoe gaan zij ermee om?
Het werkboek Mantelzorgen met gezonde grenzen - MantelzorgNL kan ook helpen. Als je voor een ander zorgt, dan is het soms best lastig om je eigen grenzen in de gaten te houden. Waardoor je de zorg niet goed meer kunt combineren met werk of sociale activiteiten. Met overbelasting en lichamelijke klachten tot gevolg.
Hoe zorg je ervoor dat je je tijd besteedt aan wat jij belangrijk vindt? Onderzoek het nu met de Waar blijft mijn tijd? - test van MantelzorgNL. De test geeft je inzicht in je tijdsbesteding. Je wordt uitgedaagd na te denken over de uitkomsten. Dit helpt je bewust keuzes te maken. En dat geeft rust.
Verlofregelingen voor mantelzorgers
Mantelzorg komt soms naast je werk. Voor werkende mantelzorgers zijn er verschillende verlofregelingen. Zo is er een regeling als je onverwacht direct vrij moet zijn (calamiteitenverlof). Maar er zijn ook regelingen als je regelmatig of op vaste momenten vrij wilt zijn om te zorgen voor je naaste. Mantelzorg.nl heeft de verschillende regelingen op een rij gezet.
School en/of studie kan ook leiden onder mantelzorgtaken. Wil je meer weten over jonge mantelzorgers? Lees meer op jonge mantelzorgers - MantelzorgNL.
Voor mantelzorgers zorgen
Een grote belasting voor mantelzorgers is vaak het ‘regelwerk’ en de contacten met instanties. Een mantelzorgmakelaar kan je daarbij helpen. Een mantelzorgmakelaar helpt met alle regeltaken rond de zorg. Daarbij gaat het over de mantelzorg zelf, maar ook over hoe je dat kunt combineren met werk en/of andere verplichtingen. Kijk voor meer informatie en een mantelzorgmakelaar bij jou in de buurt bij de Beroepsvereniging mantelzorgmakelaars (BMZM).
En soms is het moeilijk om je zorgen te delen met degene die afscheid neemt van het leven. Dan is een luisterend oor van een onafhankelijke geestelijk verzorger gratis beschikbaar via een van de Centra voor Levensvragen. Mantelzorgers kunnen ook altijd bellen met de Mantelzorglijn van MantelzorgNL. Zij helpen met advies voor persoonlijke situaties, praktische vragen rondom mantelzorg en bieden een luisterend oor.
Je kunt ook hulp vragen van mantelzorgondersteunende organisaties in jouw buurt.
Vrijwilligers: ondersteuning voor de mantelzorger
Vrijwilligers kunnen mantelzorgers veel ondersteuning bieden. Er zijn verschillende manieren om met een vrijwilliger samen te werken. De vrijwilligers kunnen je bijvoorbeeld helpen met boodschappen, de tuin doen of je naaste gezelschap houden zodat jij even iets anders kunt doen. Vrijwilligers zijn te vinden via NOV - NLvoorelkaar.
De VPTZ (Vrijwilligers in de Palliatieve Terminale Zorg) is de koepel voor vrijwilligersorganisaties in de palliatieve terminale zorg. De vrijwilligers aangesloten bij deze organisaties zijn speciaal opgeleid om palliatieve patiënten in de laatste paar maanden van hun leven te helpen. Ze brengen rust en steun, bieden een luisterend oor en tonen begrip. Door hun aanwezigheid kan dat jou als mantelzorgers wat rust geven.
Vrijwilligers kunnen ook helpen met respijtzorg.
Respijtzorg
Het kan zijn dat je even écht rust nodig hebt, dat iemand alle zorg van je overneemt. Dat noem je respijtzorg. Respijtzorg is geen luxe en als je er gebruik van maakt, ben je niet egoïstisch. Als je af en toe ‘vrij’ hebt als mantelzorger, betekent dat veel voor jou en je leven en kan je bovendien de zorg voor je naaste langer volhouden. Respijtzorg kan een paar uurtjes per week thuis, door bijvoorbeeld een vrijwilliger. Maar logeerzorg of dagbesteding is ook een vorm van respijtzorg.
Respijtzorg is in sommige gevallen gratis, maar ook als dat niet zo is, kan je het vergoed krijgen. Lees wat er mogelijk is en hoe je het kunt aanvragen.