Palliatieve sedatie
Als je nog maar kort te leven hebt en bijvoorbeeld veel pijn hebt of benauwd bent, kan de arts je medicijnen geven waardoor je slaperig wordt. Dat heet palliatieve sedatie.
Van palliatieve sedatie sterf je niet sneller. Het is dus iets heel anders dan euthanasie. Palliatieve sedatie kan overal plaatsvinden, ook thuis.
Deze tekst gaat over continue palliatieve sedatie. Zie hier de verschillende soorten palliatieve sedatie.
Wanneer mag het?
De arts mag palliatieve sedatie alleen toepassen:
- als je nog maar kort te leven hebt (maximaal twee weken)
- als je erge klachten hebt, zoals pijn of benauwdheid
- als het niet lukt om je klachten ('het lijden') op een andere manier te verhelpen
- als jij, of een naaste, toestemming hebt gegeven. In acute situaties is dit niet altijd mogelijk.
Palliatieve sedatie wordt meestal toegepast bij:
- erge pijn
- grote verwardheid en angst (delier)
- ernstige benauwdheid
Het woord sedatie komt van het Latijnse woord sedere, dat zitten of rusten betekent.
Hoe werkt het?
Bij palliatieve sedatie krijg je via een naaldje medicijnen toegediend. Meestal is dat midazolam. Van die medicijnen wordt je slaperig of val je in slaap. Het bewustzijn wordt verlaagd. Je voelt dan je klachten niet meer. Als er toch weer klachten ontstaan, krijg je meer van het medicijn. De bedoeling is namelijk om te zorgen dat je de klachten niet voelt en niet om je in diepe slaap te brengen.
Net zoals tijdens een gewone slaap kun je tijdens de sedatie bewegen met je armen, benen of gezicht. Ook maak je soms wat geluid. Dat is niet erg, duurt meestal maar even en je merkt er zelf niets van. Het is belangrijk dat je naasten dit ook weten.
Tijdens palliatieve sedatie blijft je lichaam plas maken. Daar kun je last van krijgen. Daarom krijg je een slangetje in je blaas. Dat heet een katheter. Het slangetje gaat naar een zakje, waar je plas in terecht komt.
De verpleegkundige en de arts zorgen ervoor dat alles goed met je gaat. Zij kunnen ook zorgen voor extra medicijnen als dat nodig is. De verpleegkundige verzorgt je.
Is palliatieve sedatie pijnstilling?
Veel mensen denken dat pijnstilling (bijvoorbeeld met morfine) hetzelfde is als palliatieve sedatie. Dat is niet zo. Mensen die palliatieve sedatie krijgen, krijgen vaak ook medicijnen tegen de pijn. Maar de sedatie gaat over medicijnen die zorgen dat je slaperig wordt, en dus minder last hebt van jouw klachten. Pijnstillers zoals morfine zijn daar niet geschikt voor.
(extra) Vocht
In de laatste fase van het leven eet en drink je vaak nog maar heel weinig. Soms zelfs helemaal niets meer. Je voelt geen honger of dorst. Het lichaam kan geen eten en drinken meer aan. Daarom krijg je tijdens palliatieve sedatie geen vocht of voeding via een infuus. Daardoor overlijd je niet sneller. Wanneer je wel vocht en voeding zou krijgen, zou dit juist voor meer klachten kunnen zorgen. Lees hier meer over eten en drinken in de allerlaatste fase van je leven.
Stel je vragen!
Palliatieve sedatie, pijnstilling, euthanasie… Het zijn moeilijke onderwerpen en er zijn veel misverstanden over. Het is daarom erg belangrijk om er over te praten: met je naasten, je arts, je verpleegkundige(n). Stel gerust je vragen. Het gaat om jouw gedachten en gevoelens, en om jouw keuze. Is iets je niet duidelijk? Vraag gerust verder.
Ik heb veel kunnen doen
Peter had aan het eind van zijn leven veel pijn. Samen met de huisarts is besloten hem te sederen. Hedwig, zijn vrouw: 'Ik heb veel kunnen doen toen Peter palliatieve sedatie kreeg. Daar heb ik wel zelf voor gezorgd. ’ Lees Hedwigs verhaal hier.
Vertel wat jouw wensen zijn
Als je weet wat je wilt, zorg dan dat je naasten, je arts en je andere zorgverleners weten wat jouw wensen zijn. Dan kun je erop vertrouwen dat zij alles zullen doen om die goed uit te voeren.
Het kan zijn dat je zelf niet meer kunt zeggen of je palliatieve sedatie wilt. Dan overlegt de arts met je naasten. Als je een wilsverklaring hebt gemaakt waarin staat dat je geen palliatieve sedatie wilt, dan zal je arts zich daaraan houden.
Verschil met euthanasie
Palliatieve sedatie en euthanasie zijn twee verschillende dingen. Bij euthanasie wordt het leven door een arts beëindigd. Daardoor leef je korter. Dat is bij palliatieve sedatie niet zo. De medicijnen zorgen er alleen voor dat je slaperig bent en geen klachten meer hebt. Maar je leeft er niet korter door. Bij palliatieve sedatie sterven mensen meestal binnen een paar dagen. Maximaal kan het twee weken duren. Maar dat komt weinig voor.
Praatkaart
Een praatkaart is een eenvoudige uitleg in woorden en beeld. Download hier de praatkaart over palliatieve sedatie.
De verschillen op een rij
In dit overzicht zie je duidelijk wat de verschillen zijn tussen euthanasie en palliatieve sedatie.
| Palliatieve sedatie | Euthanasie |
| Palliatieve sedatie verkort het leven niet. | Bij euthanasie wordt actief een einde aan het leven gemaakt. |
| Je krijgt medicijnen zodat je slaperig bent om te zorgen dat je niet meer lijdt. | Jouw leven wordt beëindigd, omdat jij uitzichtloos en ondraaglijk lijdt en zelf om euthanasie hebt gevraagd. |
| Mag alleen als je maximaal nog twee weken te leven hebt. | Mag ook als je nog niet stervende bent. |
| Wordt vaak door de arts geadviseerd. De beslissing wordt in overleg met jou en/of je naasten genomen. | Kan alleen op verzoek van jou. Niemand mag het aanraden. |
| Het is een normale medische handeling. | Het is geen normaal medisch handelen. Een arts moet voldoen aan de eisen die de euthanasiewet stelt. |
| Een arts mag niet weigeren als aan alle voorwaarden wordt voldaan. | Een arts hoeft niet mee te werken. Je kunt dan een andere arts vragen. |
| Er is geen tweede arts nodig voor controle | Een tweede arts (een SCEN-arts) moet vooraf kijken of aan de voorwaarden is voldaan. |
| Je krijgt medicijnen die je slaperig maken. | Je krijgt middelen waardoor je heel snel sterft. |
| De patiënt sterft een natuurlijke dood. De arts hoeft het overlijden niet te melden aan de lijkschouwer. | Het is een ‘onnatuurlijke dood’. De arts moet het overlijden melden aan de lijkschouwer. |
| Het wordt niet standaard gecontroleerd. Alleen als iemand vermoedt dat er iets niet goed is gedaan, wordt gekeken of de arts wel goed gehandeld heeft. | Er wordt achteraf altijd gekeken of het volgens de regels is gegaan. Als dat niet zo is, kan de arts vervolgd worden. |
Verschillende vormen
Er zijn drie vormen van palliatieve sedatie:
- continu palliatieve sedatie
- acute palliatieve sedatie
- intermitterende (tijdelijke) palliatieve sedatie